Yaşamın her alanında ihtiyaç duyulan bilgiye erişim hakkı bir insan hakkıdır. Engelli bireylerin eğitime, istihdama, sosyal ve kültürel hayata katılımı açısından vazgeçilmez bir unsurdur. Nitekim toplam 50 maddeden oluşan ve taraf olan devletlere, engellilere karşı ayrımcılığı ortadan kaldırmak ve onların yaşam standartlarını yükseltmek gibi yükümlülükler getiren BM Engelli Hakları sözleşmesinde: “Fiziksel, sosyal, ekonomik ve kültürel çevreye, sağlık ve eğitim hizmetlerine, bilgiye ve iletişime erişimin engellilerin tüm insan haklarından ve temel özgürlüklerden tam yararlanmasını sağlamadaki öneminin kabul edileceği” maddesi yer almaktadır.
Bilgiye erişim konusunda en önemli kuruluşlar bilgiyi toplumla buluşturan kütüphanelerdir.
Kütüphaneler gerek mekansal gerekse içerik erişilebilirliğinin sağlanması oldukça önemlidir. Türkiye’de, 2020 verileriyle yükseköğretim sisteminde yaklaşık 50 bin engelli öğrenci, özel eğitim kurumlarında ise örgün eğitim alan (kaynaştırma eğitimi dahil) yaklaşık 400 bin öğrenci bulunmaktadır. Bu öğrencilerin eğitim hayatlarına devam etmelerindeki olmazsa olmaz unsur bilgiye erişmeleri yani erişilebilir kütüphanelerdir. COVID19 pandemi sürecinde uzaktan eğitime geçilmesi ile birlikte engelli öğrenciler açısından erişilebilir kütüphanelerin önemi daha da artmıştır.
Tüm binalarda olduğu gibi kütüphanelerin mekânsal ve içerik erişilebilirliği 3194 sayılı İmar Kanunu ve 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun ile engelli bireylere yönelik erişilebilirlik çalışmaları hüküm altına alınmış olsa da uygulamada sorunlar devam etmektedir.
Ayrıca Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü (WIPO) tarafından kabul edilerek yürürlüğe giren “Kör, Görme Engelli veya Başka Bir Nedenle Basılı Materyal Okuma Engelli Kişilerin Yayımlanmış Eserlere Erişiminin Kolaylaştırılmasına Dair Marakeş Anlaşması” (Marakesh Treaty to Facilitate Access to Published Works for Persons who are Blind, Visually Impaired, or otherwise Print Disabled) ülkemizde de onaylanarak 20.03.2021 tarihli 31429 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Henüz yeni yürürlüğe giren bu düzenleme hükümleri iç mevzuata aktarılmamıştır.
Tüm tarafların katılımıyla “Erişilebilir Kütüphaneler” konusunda Türkiye’deki mevcut durumun ve sorunların tartışılması, kısa-orta-uzun vadede çözüm önerilerinin geliştirilmesi amacıyla çalışmalar yapılmasına ihtiyaç bulunmaktadır.
Bu anlayış ve yaklaşım çerçevesinde planlanan “Erişilebilir Kütüphaneler Çalıştayı” 28-29 Mayıs 2021’de, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi ev sahipliğinde, ASHB Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Manisa Celal Bayar Üniversitesi ve Türkiye Engelsiz Bilişim Platformu işbirliği ile hibrit (yüzyüze ve uzaktan) yapıda düzenlenmiştir.
- Erişilebilir Kütüphaneler Çalıştayı 2021 Sonuç Raporu – 28-29 Mayıs 2021 – Aydın
Erişilebilir Kütüphaneler Çalıştayı 2021 Açılış Töreni ve Paneller
