Bilgi edinmede en önemli kaynaklardan biri olan kütüphanelerin “herkes için erişilebilir” olması amacıyla III. Erişilebilir Kütüphaneler Çalıştayı 29-30 Kasım 2023 tarihlerinde Bartın’da gerçekleştirildi.
“III. Erişilebilir Kütüphaneler Çalıştayı” 29-30 Kasım 2023 tarihlerinde Türkiye Engelsiz Bilişim Platformu organizasyonuyla Bartın Üniversitesi ev sahipliğinde ASHB Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü, KTB Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü ve Manisa Celal Bayar Üniversitesi işbirliği ile gerçekleştirildi.
Çalıştayın birinci gününde açılış konuşmalarının ardından gerçekleştirilen dört oturumda 14 uzman tarafından erişilebilir kütüphaneler konusunda yapılan çalışmalar ve başarılı uygulamalar hakkında bilgi verildi. Bu oturumları 200 kişi yüz yüze takip ederken, 300 kişi de canlı yayından takip etti.
Çalıştayın açılışında konuşan Bartın Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Orhan UZUN ise Bartın Üniversitesi Merkez Kütüphanesinin özel gereksinimli bireylerin kullanımına uygun olarak tasarlandığını belirterek “Kalite ve sürekli iyileştirme sloganıyla çıktığımız bu yolda engelli öğrencilerimizin her ihtiyacına uygun, örnek bir üniversite oluşturmak için büyük hassasiyet gösteriyoruz. Çünkü biliyoruz ki ‘Tıpkı gökyüzü gibi bilgi de herkesindir.’ Açık bilgiyi, erişilebilirliği destekliyoruz. Üniversite kütüphanemizi de gerçekleştirdiğimiz uygulamalarla erişilebilirlik noktasında diğer üniversitelere örnek olacak düzeye getirdik” dedi.
Çevrimiçi olarak açılış konuşmasını gerçekleştiren ASHB Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürü Sayın Elmas Esra CECELİ konuşmasında Çalıştay’ın bilgiye erişimde en önemli araçlardan biri olan kütüphanelerin “herkes için erişilebilir” olması amacıyla yaşanan deneyimlerin aktarılması, sorunların tespitine yönelik çözüm önerileri sunulması, iyi uygulama örneklerinin paylaşılması ve erişilebilir kütüphanelerin hayata geçirilmesi adına önemli katkılar sağlayacağını belirterek Çalıştay’ın düzenlenmesinde emeği geçenlere ve Kongre çalışmalarına destek sağlayan tüm kurum ve kuruluşlara teşekkür etti.
Erişilebilirliğin herkes için olduğunu vurgulayan CECELİ, “Bakanlık olarak erişilebilirliğin ülkemizde yaygınlaştırılması için çalışmalarımıza yoğun ve kapsamlı şekilde sürdürüyoruz. Bu çalışmalar çerçevesinde ilk ve temel düzenlemelerimizi mevzuatımızda yaparak Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip ERDOĞAN’ın riyasetinde, 2007 yılında Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme’yi imzalayan ilk ülkelerin arasında yer aldık. Engelli vatandaşlarımıza yönelik pozitif ayrımcılığı 2010 yılında anayasal güvence altına aldık. Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme’nin Ek İhtiyari Protokolünü 2015 yılında onayladık. 2005 yılında Engelliler Hakkında Kanun ile kamu kullanımına açık binaların; kaldırım, yaya geçidi, park gibi açık alanların, toplu taşıma araçları ile bilgi ve iletişim sistemlerinin erişilebilir olmasını zorunlu hale getirdik.” dedi. Erişilebilirlik uygulamalarının göz önünde bulundurulması kapsamında 2021 yılında Engelli Kişilerin Yayımlanmış Eserlere Erişiminin Kolaylaştırılmasına Dair Marakeş Anlaşması’na da değinen CECELİ, Ekim 2021’den bu yana ülkemizde kullanılan “Erişilebilirlik Logosu”nu “erişilebilir bilgi” için de kullanılabilir hale getirildiğini, logonun uygulama alanını basılı ve dijital yayınlar ile görsel materyallerde de kullanılabilecek şekilde genişletildiğini kaydetti.
KYGM Kütüphanecilik Standartları Daire Başkanı Asuman AKDEMİR açılış konuşmasında, bilgiye erişimin temel bir insan hakkı olduğu vurgulayarak kütüphanelerin mekansal ve içerik erişilebilirliğinin önemi belirtti. Milli Kütüphane, görme engellilere yönelik Konuşan Kitaplık projesi ve e-kitap mobil uygulamasıyla dijital kitaplara erişimi kolaylaştırdığını belirten AKDEMİR, mekansal erişilebilirlik için yapılan projelerle engelli bireylerin kullanımını kolaylaştırmayı amaçladığı ifade etti. “Erişilebilir Navigasyon Sistemi” adlı yeni proje ile görme engellilere sesli navigasyon hizmeti sunmayı hedeflediklerini açıklayan AKDEMİR bu çalışmaların engelli bireylerin bilgiye erişimini artırarak yaşam kalitesini yükseltmeyi amaçladığını vurguladı.
Türkiye Engelsiz Bilişim Platformu Koordinatörü, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Dr. Öğr. Üyesi Mustafa Özhan KALAÇ açılış konuşmasını gerçekleştirdi. KALAÇ konuşmasına Manisa Celal Bayar Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Rana Kibar’ın selamlarıyla başladı ve “
Yaşamın her alanında ihtiyaç duyulan bilgiye erişim hakkı temel bir insan hakkıdır. Bu hak engelli bireylerin eğitime, istihdama, sosyal ve kültürel hayata katılımı açısından vazgeçilmez bir unsurdur. Bilgiye erişim konusunda en önemli kuruluşlar ise hiç şüphesiz ki bilgiyi toplumla buluşturan kütüphanelerdir. İşte bu nedenlerle, tüm tarafların katılımıyla “Erişilebilir Kütüphaneler” konusunda Türkiye’deki mevcut durumun ve sorunların tartışılması, çözüm önerilerinin geliştirilmesi amacıyla 2021 yılında ilkini gerçekleştirdiğimiz çalıştayının bugün üçüncüsünü gerçekleştiriyoruz.
Ülkemizde erişilebilir kütüphaneler konusunda gösterilen çabaların çalıştaylarımızla önemli bir ivme kazandığını görmek bizleri mutlu etmektedir. Bununla birlikte çözülmesi gereken bazı sorunlarda halen bizleri beklemektedir. Kurumlar arası işbirliğiyle bu sorunları da aşacağımıza inancım tamdır.” dedi. KALAÇ, etkinliğin başarıyla gerçekleşmesini temenni ederek, katkı sağlayan kurumlara teşekkürlerini sundu.
Sekretaryasını Türkiye Engelsiz Bilişim Platformu yürüttüğü çalıştay, Bartın Üniversitesi adına Doç. Dr. Ahmet ALTAY’ın açılış konuşmasıyla başladı. ALTAY konuşmasında paydaş kurumlar hakkında bilgi vererek iyi temennilerde bulundu.
Türkiye Engelsiz Bilişim Platformu Koordinatörü ve Manisa Celal Bayar Üniversitesi Dr. Öğr. Üyesi Mustafa Özhan KALAÇ’ın moderatörlüğünde “İyi Uygulama Örnekleri” başlıklı bir panel gerçekleştirildi. Panelde, Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı Kütüphaneler Daire Başkanlığı’ndan Lütfü KILINÇ, “Cumhurbaşkanlığı Millet Kütüphanesi Engellilere Yönelik Faaliyetler” adlı sunumunda Braille baskılı yayın koleksiyonu, isimlikler, acil çağrı butonu, görme engelliler teknoloji sınıfı ve sesli adımlar uygulaması gibi özel gereksinimli bireylere yönelik kütüphane uygulamalarını tanıttı.
Farklı engel gruplarının ihtiyaçlarına yönelik kapsayıcı çalışmalar da panelde ele alındı. “Otizm Dostu Kütüphane Hizmetlerine İlişkin Paydaş Görüşleri” adlı sunumda Anadolu Üniversitesi Özel Eğitim Bölümü’nden Prof. Dr. Yasemin ERGENEKON, otizm spektrum bozukluğu (OSB) olan bireylerin kütüphanelere erişimi üzerine yapılan çalışmalara dair araştırmaları paylaştı. Hacettepe Üniversitesi Okul Öncesi bölümü doktora öğrencisi Nilay KAPTAN, çocuk kütüphanelerinde elde edilen bulguları ve önerileri aktardı.
Panelin son bölümünde Eğitimde Görme Engelliler Derneği (EGED) Erişilebilir Dijital Matematik Kütüphanesi Projesi Koordinatörü Oğuz AKKAYA, matematik öğreniminde kullanılan materyallerin dijital önemine vurgu yaparak bilgi verdi. Aynı dernekten Engelsiz Nota Kütüphanesi proje yürütücüsü Ali Caner Alpaslan ise görme engelli bireylerin müziğe olan ilgisini belirtip, engelsiz nota kütüphanesini kurduklarını ve Bartın Üniversitesi iş birliğiyle gerçekleştirdikleri “Notalara Dokunmak” projesinden bahsetti.
İkinci oturumda verilen “Herkes İçin Erişilebilir Kütüphane Hizmetleri ve Kapsayıcı Yayıncılık” adlı panele KYGM Kütüphanecilik Standartları Daire Başkanı Asuman AKDEMİR moderatörlük etti. KYGM Kütüphane Koordinasyon Birimi Sorumlusu Mehmet BAŞARAN, halk kütüphanelerinin erişilebilirliği ve gezici kütüphane hizmetleri hakkında ülke genelindeki çalışmaları aktardı. Sakarya Akyazı İlçe Halk Kütüphanesi’nden Belgüzar AKSOY GÜRER, işitme engelli bireyler için geliştirilen “Kitap+” uygulamasını tanıttı. KYGM Dijital Yayıncılık ve Ar-Ge Birimi Sorumlusu Mehtap ÇAYIRLI, bünyesinde bulunan binlerce dijital kitabı içeren “e-kitabım” uygulamasını tanıttı. Aynı kurumdan kütüphaneci Büşra SALMAN da “Konuşan Kitaplık” projesinin ortaya çıkış süreçlerini ve uygulamanın nasıl kullanıldığını anlattı. Oturumun sonunda KYGM Kültür ve Turizm Uzmanı Metehan SAMANCI, Milli Kütüphane’de geliştirilen elektronik hizmetlere dair bilgi verdi.
Üçüncü oturumu Bartın Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölüm Başkanı Doç. Dr. Ahmet ALTAY’ın moderatörlüğünde gerçekleşen “İyi Uygulama Örnekleri” konulu panelde, Bartın Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanı Öğr. Gör. Burak BEYGİRCİ, Üniversitenin merkez kütüphanesini mekânda erişilebilirlik açısından tanıttı. BEYGİRCİ, kütüphanenin erişilebilirlik konusundaki başarılarından ve YÖK tarafından verilen “Mekânda Erişilebilirlik Ödülü”nden bahsederek kütüphanenin tescillenmiş bir erişilebilirlik noktası olduğunu belirtti.
Erzurum İsmail Saib SENCER ve Niğde İl Halk Kütüphaneleri yetkilileri çevrimiçi olarak katılarak halk kütüphanelerinin erişilebilirlik konusundaki iyi uygulama çalışmalarını paylaştılar.
Günün son oturumu “Erişilebilir Kütüphanelere Uluslararası Bir Bakış” başlığıyla Bartın Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dr. Öğr. Üyesi Lale Özdemir ŞAHİN moderatörlüğünde, Bulgaristan Veliko TARNOVO Bölge Kütüphanesi Müdürü Doç. Dr. Kalina IVANOVA ve Sırbistan Niş Halk Kütüphanesi Dijital Kütüphane ve Bilgi Teknolojileri Departmanı Yöneticisi Aleksandra ADZİC’in çevrimiçi olarak katılımıyla gerçekleşti.
Çalıştayın ikinci gününde, ‘Mekansal Erişilebilirlik’, ‘Materyal Erişilebilirliği’, ‘Dijital Erişilebilirlik’ ve ‘Genel Erişilebilirlik’ alt başlıklarında grup çalışmaları yapıldı. Yüz yüze olarak gerçekleştirilen dört grup çalışmasına 80 kişi katılarak görüş e önerilerini paylaştı. Eş zamanlı olarak gerçekleştirilen iki çevrim içi grup çalışmasına ise 70 katılımcı katıldı.
Çalıştay değerlendirme toplantısı ve sonuç bildirisinin okunmasıyla programın kapanışı yapıldı. Çalıştayın anlam ve önemine binaen katılımcılara belgelerinin takdimi ve hatıra fotoğrafı çekimi ardından program sona erdi. Ayrıca, iki gün süresince görme engelliler için sesli betimleme ve işitme engelliler için işaret dili tercümesi yapıldı.
