“IV. Erişilebilir Kütüphaneler Çalıştayı” T.C. Cumhurbaşkanlığı Millet Kütüphanesi’nde Gerçekleştirildi

T.C. Cumhurbaşkanlığı Millet Kütüphanesi ev sahipliğinde, Türkiye Engelsiz Bilişim Platformu koordinasyonunda düzenlenen “IV. Erişilebilir Kütüphaneler Çalıştayı”, 12-13 Mayıs 2025 tarihlerinde gerçekleştirildi. Etkinlik, T.C. Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği Destek ve Mali Hizmetler Genel Müdürlüğü, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (ASHB) Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Kültür ve Turizm Bakanlığı (KTB) Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü ve Manisa Celal Bayar Üniversitesi iş birliğiyle hayata geçirildi.

Sekretaryası Türkiye Engelsiz Bilişim Platformu tarafından yürütülen çalıştay, hibrit yöntemle (yüz yüze ve çevrim içi eş zamanlı) gerçekleştirildi. Açılış törenine kamu kurumlarının üst düzey temsilcileri, akademisyenler, sivil toplum kuruluşları ve kütüphane çalışanları yoğun ilgi gösterdi.

Çalıştayın birinci gününde açılış konuşmalarının ardından gerçekleştirilen dört oturumda 15 uzman tarafından Türkiye’de erişilebilir kütüphaneler konusunda yapılan çalışmalar ve başarılı uygulamalar, Azerbeycan, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Bulgaristan ve Hollanda’da yapılan erişilebilir kütüphane çalışmaları hakkında bilgi verildi. Bu oturumları 400 kişi yüz yüze takip ederken, 200 kişi de canlı yayından takip etti. İkinci gün gerçekleştirilen grup çalışmalarına 80 yüz yüze 50 çevrim içi katılımcı katılarak görüş ve önerilerini paylaştılar.

Etkinliğin açılış konuşmaları Aile ve Sosyal Hizmetler Bakan Yardımcısı Zafer TARIKDAROĞLU ve Manisa Celal Bayar Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Türkiye Engelsiz Bilişim Platformu Koordinatörü Dr. Mustafa Özhan KALAÇ tarafından yapıldı. (Youtube Kaydı)

Aile ve Sosyal Hizmetler Bakan Yardımcısı Sayın Zafer TARIKDAOĞLU konuşmasında “Çalıştay’ın bilgiye erişimde en önemli araçlardan biri olan kütüphanelerin erişilebilirliğine önemli katkılar sağlayacağını belirterek, “Bakanlığımızca erişilebilirliğin tüm Türkiye’de yaygınlaştırılması için çalışmalarımızı yoğun ve kapsamlı şekilde sürdürüyoruz. Bu çalışmaların sonuçlarını alıyor olmaktan büyük mutluluk duyduğumuzu da ifade etmek isterim. Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip ERDOĞAN’ın riyasetinde, 2007 yılında Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme’yi imzalayan ilk ülkelerin arasında yer aldık. Engelli vatandaşlarımıza yönelik pozitif ayrımcılığı 2010 yılında anayasal güvence altına aldık. 2005 yılında Engelliler Hakkında Kanun ile kamu kullanımına açık binaların; kaldırım, yaya geçidi, park gibi açık alanların, toplu taşıma araçları ile bilgi ve iletişim sistemlerinin erişilebilir olmasını zorunlu hale getirdik.

Uygulamaların nasıl yapılacağını belirleyen ulusal standartlarımızı Türk Standartları Enstitüsü (TSE) iş birliğinde hazırladık. Standartlarımızı güncelleyerek günün koşullarına uygun hale getirmeye devam ediyoruz. Ülkemizde erişilebilirliğin denetlenmesini yaptırım olarak başlattık. Her ilde valiliklerimizin koordinasyonunda Erişilebilirlik İzleme ve Denetleme komisyonlarını oluşturduk. 2013’ten bu yana düzenli olarak devam eden denetimler sayesinde kamu kurumları ve özel hizmet sunucularının erişilebilir uygulamalarını hızlandırmasını sağladık. Denetimlerde erişilebilir olduğu tespit edilen 3.858 adet bina, açık alan ve toplu taşıma aracına, “Erişilebilirlik Belgesi” verdik. Diğer yandan bilgiye erişimde önemli bir hizmet olarak “AİLEM Engelsiz İletişim Merkezi”ni hayata geçirdik. AİLEM ile işaret dili tercümanlarımız tarafından isteyen herkese uzaktan, görüntülü olarak çeviri hizmeti veriyoruz.

Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip ERDOĞAN tarafından 2020 yılının Erişilebilirlik Yılı ilan edilmesiyle uygulama, eğitim ve farkındalık çalışmalarımızı bir üst seviyeye taşıdık. “Erişilebilirlik Kılavuzu” ve “Erişilebilirlik Animasyonu”nu hazırlayarak, tüm tasarımcılarımızın hizmetine sunduk. Binaların erişilebilir hale getirilmesi için özdeğerlendirme yapma imkânı sağlayan Erişilebilirlik Değerlendirme Modülü–ERDEM’i hayata geçirdik.

Erişilebilirlik alanında uygulamaların görünürlüğünün artırılması amacıyla 2021 yılından bu yana ülkemizde kullanılan “Erişilebilirlik Logosu”nu belirledik. Logonun uygulama alanını basılı ve dijital yayınlar ile görsel materyallerde de kullanılabilecek şekilde genişlettik. 2021 yılında Engelli Kişilerin Yayımlanmış Eserlere Erişiminin Kolaylaştırılmasına Dair Marakeş Anlaşması’nın uygun bulunduğuna dair Kanunu gazi meclisimizin kabul etmesiyle, engelli vatandaşlarımıza karşı taşıdığımız sorumluluklardan birini daha yerine getirmiş olmanın mutluluğunu yaşadık.

Bakanlık olarak, erişilebilirlik alanındaki çalışmalarımızın önemli bir bölümünü farkındalığı artırmak, bilgi ve bilinç düzeyini yükseltmek oluşturuyor. Bu kapsamda “Erişilebilirlik Atölyeleri”ne 2021 yılından bu yana aralıksız devam ediyoruz. İlk olarak “Yapılı Çevre” ana temasıyla belediyelere yönelik başladığımız ve her yıl yeni alt temalar eklediğimiz Atölyelerimizde, “Kaldırımlar”, “Yaya Geçitleri”, “Duraklar”, Halka Açık Tuvaletler” ve “Kent Parkları” konularını ele aldık. Atölyelerimizin diğer bir ana teması “Web Erişilebilirlik Standartları Eğitimleri” oldu ve düzenleyici ve denetleyici kurumlar, bakanlıklar, üniversiteler ve yerel yönetimleri bilişim erişilebilirliği konusunda bilgilendirdik. Geçtiğimiz yıl ise “Sosyal Medyanın Erişilebilirliği” ana teması ile eğitim serisine başladık. Atölyelerimizde yine tüm kurum ve kuruluşlar, üniversiteler, valilikler ve belediyelere, bilgiye erişim sağlanmasına yönelik eğitimler verdik. “Erişilebilirlik Atölyeleri”mizin sayısı 4 yılda 102’ye ulaştı. Atölyelerimizin yanı sıra yine yoğun bir şekilde sürdürdüğümüz eğitim faaliyetleri ile bugüne kadar, 29 bin yönetici ve teknik personele erişilebilirlik eğitimi verdik.

Erişilebilirliğin temel hak olduğu bilincinin yaygınlaştırılması ve gündelik yaşamın doğal bir parçası haline getirilmesi gelecek nesillerde sürdürülebilirliğinin sağlanmasına hiç kuşkusuz bağlıdır. İlkokul, ortaokul ve lise çağındaki çocuklar ve gençlere yönelik konuyla ilgili farkındalık kazanmaları amacıyla şiir, resim ve kısa film kategorilerinde “Erişilebilirlik Temalı Yarışmalar” düzenledik. Son yıllarda erişilebilirlik çalışmalarımızı bilgiye erişim ile bilgi ve iletişim teknolojileri alanlarında yoğunlaştırdık. Web siteleri ve mobil uygulamaların erişilebilirliği konusunda mevzuat çalışmamızı tamamladık. Bu kapsamda hazırladığımız ve güncel standardın kullanıldığı Web Erişilebilirlik Kontrol Listesi kamu ve tüm hizmet sunucular için yol gösterici bir çalışma olacak.”

Sayın TARIKDAROĞLU sözlerini “Erişilebilir Türkiye, Engelsiz Yaşam İçin Biz Buradayız! Çünkü Erişilebilirlik Herkes İçindir!” sözleri ve düzenleyici kurumlar ve katılımcılara teşekkür ederek bitirdi.

Manisa Celal Bayar Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Türkiye Engelsiz Bilişim Platformu Koordinatörü Dr. Mustafa Özhan KALAÇ konuşmasında “Değerli katılımcılar, Bilgiye erişim, yaşamın her alanında temel bir insan hakkıdır. Ancak bu hakkın, engelli bireylerin toplumsal hayata tam ve eşit katılımı açısından taşıdığı önem çok daha büyüktür. Bilgiye erişimin sağlanması, sadece bireysel gelişim değil; aynı zamanda toplumsal bütünleşmenin de temelidir. Bu noktada kütüphaneler, bilgiyi toplumla buluşturan en önemli kurumlardan biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Kütüphaneler, engelli bireylerin bilgiye erişiminde kritik bir rol üstlenmektedir. İşte tam da bu nedenle, erişilebilir kütüphaneler konusunda Türkiye’deki tüm paydaş kurumlarla birlikte yürüttüğümüz çalışmaları sistemli bir zemine oturtmak ve ortak akılla geliştirmek adına bir süreci başlattık. 2021 yılında ilkini gerçekleştirdiğimiz bu çalıştayın bu yıl dördüncüsünü düzenlemenin heyecanı ve mutluluğu içerisindeyiz.” dedi.”

Erişilebilir Kütüphaneler Çalıştayları hakkında da bilgi veren Kalaç, “Şunu özellikle vurgulamak isterim: Elbette devlet kurumlarımızın bu alandaki çabaları daha öncesinde de vardı. Ancak 2021’de başlayan çalıştay serimizin, bu çabalara ivme kazandırdığını ve çeşitli kurumların daha koordineli hareket etmesini sağladığını memnuniyetle gözlemliyoruz.Bununla birlikte, çözüm bekleyen bazı sorunların da hâlâ varlığını sürdürdüğünü biliyoruz. Ancak bizler; kurumlar arası iş birliği, dayanışma ve ortak sorumluluk anlayışıyla bu sorunların da üstesinden geleceğimize yürekten inanıyoruz. Sözlerimi tamamlarken; bu çalıştayın hayata geçirilmesinde katkı sunan ve bizlere ev sahipliği yapan Cumhurbaşkanlığı Millet Kütüphanesi’ne, süreci birlikte yürüttüğümüz tüm düzenleyici kurumlara, Bilim Kurulu, Yürütme Kurulu ve Düzenleme Kurulu üyelerimize; ayrıca bugün bizlerle birlikte olacak tüm konuşmacı ve katılımcılara, hem şahsım, hem platformum hem de üniversitem adına içten teşekkürlerimi sunuyorum. Çalıştayımızın, alana katkı sağlayacak verimli ve ilham verici bir sürece vesile olmasını diliyorum. Teşekkür ederim.” dedi.

Açılış konuşmalarının ardından Kültür ve Turizm Bakanlığı, Üniversiteler ve belediye kütüphanelerine Erişilebilirlik Logolu Bayrakları Aile ve Sosyal Hizmetler Bakan Yardımcısı Sayın Zafer TARIKDAOĞLU ve Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürü Sayın Dr.Yasin AKAR tarafından törenle verildi.

Törenin ardından protokol üyeleri ve katılımcılar, çalıştay düzenleyici kurumlarının tanıtım stantlarını ziyaret ederek bilgi aldı.

Çalıştayın ilk günü, “Türkiye’de Erişilebilir Kütüphane Çalışmaları” başlıklı açılış paneliyle devam etti. Panelin moderatörlüğünü Manisa Celal Bayar Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Türkiye Engelsiz Bilişim Platformu Koordinatörü Dr. Öğr. Üyesi Mustafa Özhan KALAÇ yaptı. Panelde ASHB Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü Erişilebilirlik Daire Başkanı Dr. Deniz ÇAĞLAYAN GÜMÜŞ, KTB Milli Kütüphane Teknik Hizmetler Daire Başkanı Filiz Berna GÜLTEKİN, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği Destek ve Mali Hizmetler Genel Müdürlüğü Kütüphaneler Daire Başkanlığı’ndan Lütfü KILINÇ ve KKTC Kültür Dairesi Müdürü Şirin ZAİMAĞAOĞLU konuşmacı olarak yer aldı. (Youtube Kaydı)

Günün devamında “Herkes İçin Erişilebilir Kütüphane Hizmetleri”, “Türkiye’de İyi Uygulama Örnekleri” ve “Erişilebilir Kütüphanelere Uluslararası Bir Bakış” başlıklı oturumlar gerçekleştirildi.

“Herkes İçin Erişilebilir Kütüphane Hizmetleri” başlıklı oturumun moderatörlüğünü Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Milli Kütüphane Teknik Hizmetler Daire Başkanı Filiz Berna GÜLTEKİN yaptı. Oturumda, KTB Dijital Hizmetler Şube Müdürü Mehtap ÇAYIRLI “KYGM Mobil Uygulamalar” başlıklı sunumuyla, kütüphane hizmetlerine mobil erişimi kolaylaştıran dijital çözümleri paylaştı. KTB Etkinlikler Şube Müdürü Selin HATIR İN, “Erişilebilir Kütüphane Hizmetleri: Etkinlik ve Atölye Çalışmaları” başlıklı sunumunda kapsayıcı etkinlik tasarımlarını tanıttı. KTB Proje ve Uygulama Şube Müdürlüğü’nden Işıl Aksu İŞLEK ise “Yaşayan Kütüphane Mekanları: Herkes İçin Tasarım” sunumuyla, kütüphane mekânlarında erişilebilirlik odaklı mimari yaklaşımları aktardı. Son olarak KTB Kitap Dışı Materyal Koleksiyonu Daire Başkanlığı’ndan Hatice ATLIHAN, “Kütüphanelerin Görsel ve Sesli Hazineleri” başlıklı sunumunda görsel-işitsel içeriklerin erişilebilirliği artırmadaki rolünü paylaştı. (Youtube Kaydı)

“Türkiye’de İyi Uygulama Örnekleri” başlıklı panelin moderatörlüğünü Çankırı Karatekin Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Coşkun POLAT yaptı. Panelde, Anadolu Üniversitesi’nden Prof. Dr. Yasemin ERGENEKON, Bartın Üniversitesi’nden Dr. Öğr. Üyesi Tahir Mete ARTAR, UNICEF Türkiye’den Doç. Dr. Arif YILMAZ ve Hacettepe Üniversitesi’nden Bilim Uzmanı Nilay KAPTAN “Kuramdan Uygulamaya: Özel Gereksinimli Çocuklar İçin Kapsayıcı Kütüphaneler” başlıklı sunumlarıyla yer aldı. Marmara Üniversitesi’nden Doç. Dr. Sine DEMİRKIVIRAN, Dr. Öğr. Üyesi Fayıka GÖKTEPE ve Araştırmacı Tuğçe ÖREN ise “Çocuklara Yönelik İlk Dijital Kolay Dil Kütüphanesi” başlıklı sunumlarıyla katkı sundular. Panelde ayrıca, İzmir Bakırçay Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanı Metin YÜCE “İzmir Bakırçay Üniversitesi Kütüphanesi İyi Uygulama Örneği”ni, Engelsiz Nota Kütüphanesi Koordinatörü Ali Caner ALPASLAN ile Erişilebilir Dijital Matematik Kütüphanesi Koordinatörü Oğuz AKKAYA da “Tematik Dijital Kütüphanelerin Eğitim Süreçlerine Katkısı” başlıklı çalışmalarıyla deneyimlerini paylaştılar. (Youtube Kaydı)

“Erişilebilir Kütüphanelere Uluslararası Bir Bakış” başlıklı hibrit panelin moderatörlüğünü Bartın Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölüm Başkanı Doç. Dr. Ahmet ALTAY üstlendi. Panelde Azerbaycan Bakü Devlet Üniversitesi’nden Doç. Dr. Parviz KAZIMI “Azerbaycan Kütüphanelerinde Engelli Kullanıcılara Yönelik Hizmet ve Uygulamalar”, Bulgaristan University of Library Studies and Information Technologies’ten Dr. Sezer NİHAT “Bulgaristan Kütüphanelerinde Engelli Kullanıcılara Yönelik Hizmet ve Uygulamalar”, Millî Eğitim Bakanlığı’ndan Uzman Öğretmen Hale UÇUŞ ise “Erişilebilir Yayıncılıkta İyi Uygulama Örneği: Hollanda’dan Dedicon Modeli” başlıklı sunumlarıyla çalıştaya uluslararası bir perspektif kazandırdılar. (Youtube Kaydı)

Çalıştayın ikinci günü, mekânsal, materyal ve dijital erişilebilirlik temalı grup çalışmaları ile devam etti. Yüz yüze ve çevrim içi olarak eş zamanlı düzenlenen grup oturumlarında, katılımcılar sorunları belirleyerek çözüm önerilerini geliştirdi. Grup moderatörlüklerini; Prof. Dr. Yasemin ERGENEKON, Prof. Dr. Banu ALTUNAY, Prof. Dr. Zehra ALTINAY, Prof. Dr. Fahriye ALTINAY, Dr. Öğr. Üyesi Murat KILINÇ, Dr. Öğr. Üyesi Ülkü KÖLEMEN, Ali Osman Altınay, gibi alanında uzman akademisyen ve profesyoneller üstlendi. Grup moderatör ve raportörlerine teşekkür belgeleri Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği Destek ve Mali Hizmetler Genel Müdürlüğü Kütüphaneler Daire Başkanı Ayhan TUĞLU tarafından takdim edildi.

Çalıştayın ikinci günü EYHGM Erişilebilirlik Dairesi Başkanlığı, Türk İşaret Dili İzleme ve Koordinasyon Birimi Sorumlusu Dr.Oya TANYERİ “İşaret Dili ve Sağır Kültürü Farkındalık Semineri” çevrim içi olarak gerçekleştirildi. (Youtube Kaydı)

Etkinlik kapsamında ayrıca, T.C. Cumhurbaşkanlığı Millet Kütüphanesi gezisi düzenlenerek katılımcılara erişilebilir hizmetlerin yerinde tanıtımı yapıldı. Günün sonunda düzenlenen değerlendirme toplantısı ve kapanış oturumu ile çalıştay sona erdi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Türkiye Engelsiz Bilişim Platformu Koordinatörü Dr. Mustafa Özhan KALAÇ tarafından yönetilen kapanış oturumunda Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği Destek ve Mali Hizmetler Genel Müdürlüğü Kütüphaneler Daire Başkanı Ayhan TUĞLU, ASHB Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü Erişilebilirlik Daire Başkanı Dr. Deniz ÇAĞLAYAN GÜMÜŞ , KTB Dijital Hizmetler Şube Müdürü Mehtap ÇAYIRLI ve Bartın Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölüm Başkanı Doç. Dr. Ahmet ALTAY yer aldı. Ayrıca katılımcılar da söz alarak öneri ve temennilerde bulundular. (Youtube Kaydı)

Çalıştay sonunda görevli personele teşekkür belgeleri takdim edilip toplu aile fotoğrafı çekildi.

“IV. Erişilebilir Kütüphaneler Çalıştayı” sonunda hazırlanacak “Sonuç Raporu Kitabı”nda, çalıştay sürecinde dile getirilen sorunlar, iyi örnekler ve çözüm önerileri yer alacak. Kitap, ilgili kurum ve kuruluşlara iletilerek alana katkı sunması hedefleniyor.

Fotoğraf Galerisi 1. Gün